De Stichting Middeleeuwse Archieven van Amsterdam beoogt de toegankelijkheid en het bevorderen van het gebruik van de oudste archieven van onze hoofdstad, om zo de kennis over middeleeuws Amsterdam te vergroten en onder een zo breed mogelijk publiek te verspreiden. In het verlengde van die doelstelling wil de stichting projecten opzetten voor het inventariseren van de Amsterdamse middeleeuwse archieven, en daarmee het digitaal beschikbaar stellen van de meest bijzondere middeleeuwse bronnen en verhalen.
Een inkijkje in het dagelijks leven van de Amsterdamse Middeleeuwen
De Middeleeuwen zijn voor de moderne mens veelal in duister gehuld, al is de belangstelling voor deze periode groot. Juist deze tijd spreekt tot de verbeelding, omdat er nog veel onbekend is. Gelukkig zijn er verschillende bronnen zijn heel dichtbij, in de archieven van de vroegste Amsterdamse gasthuizen. Documenten als 15e-eeuwse zakagenda’s van gasthuismeesters, de ziekenhuisdirecteuren van de Late Middeleeuwen. Of middeleeuwse rekeningen van gasthuizen, die ons vertellen over het dagelijkse reilen en zeilen in de oudste ziekenhuizen van de stad. Deze gasthuisarchieven vertellen veel over de stad, de bewoners, de topografische ontwikkeling van Amsterdam en over de medische en maatschappelijke zorg in de middeleeuwen.
Het vindbaar en leesbaar maken van de documenten in de Amsterdamse middeleeuwse gasthuisarchieven opent een venster naar de oorsprong van de identiteit van Amsterdam als sociale stad. De vele verhalen die zich nog in de gasthuisarchieven verborgen houden kunnen de middeleeuwse mens dichter bij ons brengen. Ook geven de verhalen inzicht in de oorsprong van de hedendaagse verzorgingsstaat en andere sociale onderwerpen die nu nog steeds een rol spelen in het publieke debat.
De uitdaging van digitale beschikbaarstelling
Het zou geweldig zijn als dit historisch erfgoed voor iedereen digitaal beschikbaar zou zijn. Voor de wetenschap, als bron voor onderzoek naar de vroegste geschiedenis van de zorg. En voor het brede publiek, om gevoel te krijgen bij die Amsterdamse Middeleeuwen.
Twee obstakels staan digitale beschikbaarstelling in de weg. De gasthuisarchieven zijn bij de mislukte inventarisatie ervan in 1908 hopeloos door elkaar en in de war geraakt. En juist de meest bijzondere documenten zijn praktisch onleesbaar doordat ze in een soort middeleeuws steno geschreven zijn. Dat zijn twee forse problemen en het oplossen ervan is normaal gesproken een tijdrovende en kostbare zaak.
Gelukkig zijn in dit geval de beide problemen al voor een groot deel getackeld. Bas de Melker deed voor zijn proefschrift uitgebreid onderzoek in de Amsterdamse gasthuisarchieven en legde de resultaten daarvan vast in duizenden digitale onderzoekbestanden. Daarbij kraakte hij de code van de vijf oudste gasthuisarchieven, waardoor nu vastgesteld kan worden welke documenten in welk archief thuishoren. Tevens maakte hij transcripties van een aantal bijzondere bronnen, die daarmee vrijwel geheel klaar zijn voor digitale publicatie. De Stichting Middeleeuwse Archieven van Amsterdam wil met gebruik van de door de Melker opgebouwde kennis een projectorganisatie opzetten die de projectactiviteiten uitvoert: inventariseren en transcriberen.
Van onleesbaar naar raadpleegbaar
Als dit project voltooid is, liggen er twee mooie eindproducten op tafel. In de eerste plaats een goede inventaris van de vijf oudste gasthuisarchieven, waarin de juiste documenten bij het juiste archief worden geplaatst. Daarmee wordt de volledige inhoud van deze kostbare archieven eindelijk toegankelijk. En ten tweede een website waar de belangrijkste bronnen in drie vormen worden aangeboden. Als digitale scan van het originele document, als wetenschappelijke tekstuitgave en als vertaling in modern Nederlands. Daarmee wordt iedere tekst die tot nu toe onleesbaar was opeens raadpleegbaar en leesbaar voor wetenschapper en leek. Om dit tot stand te kunnen brengen, brengen we in een breed project drie zaken bij elkaar: kennis en kunde, digitale infrastructuur en financiering.
Samenwerking
Het Stadsarchief Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam steunen dit project omdat hiermee het bestaande hiaat in de kennis van de middeleeuwse stad kan worden opgevuld. Bij het project worden studenten van de Universiteit van Amsterdam, vrijwilligers en professionals betrokken om bij te dragen aan kennisontwikkeling over de stad in de breedste zin van het woord. Het project legt daarnaast de basis voor de ontwikkeling van een innovatief online platform waarop alle gebruikers onderzoeksresultaten delen.
Financiering
Voor de financiering van dit project zoekt de stichting partijen die hieraan bij willen dragen. Partijen die grote waarde hechten aan het toegankelijk maken van de oudste gasthuisarchieven, zodat de vroegste geschiedenis van Amsterdam uit de mist optrekt.
Digitale infrastructuur
Naast kennis, uitvoeringscapaciteit en financiële middelen is er nog een vierde component nodig voor een succesvol project: een digitale infrastructuur. Het Stadsarchief Amsterdam beschikt over de digitale infrastructuur die nodig is om archieven toegankelijk te kunnen maken en grotendeels al geschikt is om bronnenpublicaties bij een breed publiek aan te bieden. De digitale eindproducten van dit project wil het Stadsarchief graag op haar website beschikbaar stellen. De meerwaarde van het gebruik kunnen maken van de digitale infrastructuur van juist het Amsterdamse stadsarchief is buitengewoon groot. Het is de garantie dat de projectproducten gegarandeerd en duurzaam beschikbaar komen voor ieder geïnteresseerd publiek.